Van 10 april tot en met 12 april 2025 organiseert Societeit De Hereeniging uit Deventer de tentoonstelling `Deventer in oorlogstijd en 80 jaar bevrijd´. Het wordt een grote tentoonstelling met heel veel voorwerpen, die onder de bevolking uit de wijde regio rondom Deventer, inclusief verder uit Salland en tot in de Achterhoek, zijn opgedoken. Ook zullen er voorwerpen afkomstig van inwoners uit Wesepe en Averlo in de expositie worden getoond. Daarnaast zullen bijgaande oorlogsdocumenten met verhaal te relateren aan Wesepe/Averlo te zien zijn.
Wij organiseren onze tentoonstelling als vrijwilligers en de toegang zal voor iedereen gratis zijn.
VOORBEELDEN van documenten in de expositie met oorlogs-/bevrijdingsverhaal uit Wesepe / Averlo.
Luftwaffe Soldbuch en identiteitskaart voor krijgsgevangenen van Fallschirmjäger Edwin Pruß (1926-2021) [afbeelding 1] ,
veteraan 6. Fallschirmjäger Division, ingezet bij het Kapelsche Veer en in Wesepe/Averlo: Edwin Pruß kwam als 18-jarige scholier uit Berlijn op 1 november 1944 bij de Fallschirmjäger. Hij werd ingedeeld bij de derde compagnie van het Fallschirmjäger Regiment 17. De 16de en 17de Fallschirmjäger Regimenten maakten deel uit van de Duitse verdediging in en rondom Deventer. Een door een Canadese legerfotograaf gemaakte foto van een kippenren aan de Oerdijk in Schalkhaar toont Duitse krijgsgevangenen in een ren, waar twee gevangen genomen Fallschirmjäger voor langs passeren [afbeelding 2].
Tergkomend op Edwin Pruß: hij koos voor de Duitse Luftwaffe omdat hij graag piloot wilde worden. Brandstofschaarste bij de Luftwaffe zorgde ervoor dat hij niet meer tot piloot kon worden opgeleid. Zo kwam Edwin op 1 januari 1945 als soldaat van de 6. Fallschirmjäger Division bij het Kapelsche Veer terecht. In de loopgraven van dit Duitse bruggenhoofd was het ´s nachts ijskoud en er werd zwaar gevochten. Tijdens een beschieting werd Pruß door een granaatscherf onder zijn linker schouder getroffen, waarbij ook een paar ribben braken. Als gewonde werd hij naar een Duits veldhospitaal afgevoerd. Op 21 maart 1945 werd hij daaruit ontslagen. Tien dagen lang zwierf Pruß door Nederland, op zoek naar zijn eenheid die Noord-Brabant inmiddels verlaten had.
Uiteindelijk kwam hij begin april 1945 in de regio Deventer terecht en meldde zich daar bij een andere Duitse compagnie, die zich terugtrok voor de oprukkende Canadezen en in de omgeving van de buurtschap Averlo bij het Sallandse dorp Wesepe belandde. Op de avond van 10 april 1945 zocht hij met samen een groepje kameraden een slaapplek in de boerderij (tegenwoordig van de familie Hulsegge) aan de Raalterweg. Toen ze daar het erf op liepen schreeuwden de Canadezen op korte afstand of Pruß en zijn kameraden hun wapens wilden neerleggen en zich over wilden geven. Pruß wilde niet in krijgsgevangenschap en bedacht zich geen moment. Met z´n vijven vluchtten ze weg. Pruß werd daarbij lichtjes aan de hak van een van zijn voeten geraakt door een kogel uit een door de Canadezen bedient machinegeweer. Edwin rende verder en merkte dat het bloeden heviger werd. De Duitser keek nog eens achterom naar de boerderij maar aarzelde. Hij besloot om met zijn K98 karabijn geen fosforpatroon op de boerderij af te schieten, omdat hij dacht ´de oorlog heeft al genoeg schade aangericht, waarom zou ik die boerderij in brand steken?´. Door de nieuwe verwonding was de oorlog voor hem waarschijnlijk toch al voorbij en hij hoopte terug naar huis te kunnen. De wond verbond hij zelf en als gewonde kwam hij via Zwolle en Ermelo uiteindelijk in het Luftwaffe Lazarett in Amsterdam terecht. Pruß kwam na de oorlog weer behouden thuis bij zijn familie in Berlijn. Lang na de oorlog is hij nog tweemaal terug geweest naar de boerderij van de familie Hulsegge.
Het eerste bezoek was in 1997 [afbeelding 3]. Als symbool van vrede en verzoening deden Pruß en zijn vrouw tijdens hun tweede bezoek in 2015 een appelboom cadeau, die ze samen op het erf plantten. Deze appelboom staat nog altijd op het erf [afbeelding 4] en houdt dit oorlogsverhaal uit Wesepe/Averlo levendig.
Meer voorwerpen uit WO2 en van de bevrijding zien? Kom dan naar de grote expositie ´Deventer in oorlogstijd en 80 jaar bevrijd´, Sociëteit De Hereeniging, Grote Poot 2, Deventer.
Data en openingstijden: Donderdag 10 april: 11:30-21:00
Vrijdag 11 april: 11:00-18:00
Zaterdag 12 april: 11:00-16:00
Bevrijdingsconcert op zaterdagavond 12 april: 20:00-22:00.
Iedereen is welkom en gratis toegang voor alle activiteiten.
Weblink Sociëteit De Hereening met het complete programma:
Afb. 1: Luftwaffe soldijboekje Edwin Pruß en door de geallieerden aan hem verstrekte identiteitskaart.
Afb. 2: Duitse krijgsgevangenen in kippenren aan de Oerdijk in Schalkhaar, met twee krijgsgevangen gemaakte Fallschirmjäger
lopend op de voorgrond.
Afb. 3: Fotocollage bezoek echtpaar Pruß tijdens hun eerste bezoek aan de boederij van de familie Hulsegge, Averlo/Wesepe, jaar 1997.
Afb. 4: Marietje Hulsegge (geboren 1937) en Jan Hulsegge (1934-2024) in 2022 bij de appelboom, die in 2015 samen met de familie Pruß is geplant.
